Bir fotoğrafçı, insanların fotoğrafta neye bakacağını belirleme yeteneğine sahiptir. Bunu derinlik ve boyut duygusunu fotoğrafta iki şekilde verebilirsiniz: Alan derinliği ve enstantane. Bu sayıda alan derinliği konusuna değineceğiz.

Yazı ve Fotoğraflar: Yüksel ALTUN

Alan derinliği (DoF – Depth of Field) terimini duymuş olabilirsiniz ancak fotoğrafçılıkta yeniyseniz, alan derinliğinin ne işe yaradığı, nasıl uygulanacağı tam yerleşmemiş olabilir. Alan derinliği fotoğrafta derinlik ve boyut hissini sağlayan temel iki unsurdan biridir. Diğeri az önce de bahsettiğimiz gibi enstantanedir.

Alan derinliği temel olarak, bir fotoğrafta odaklanılan noktadaki kabul edilebilir keskinlik alanıdır. Her fotoğrafta nesnenin önünde ve arkasında odakta görünen belirli bir alan vardır. Bu bölge fotoğraftan fotoğrafa değişecektir. Bazı görüntülerde, sığ alan derinliği adı verilen küçük odak alanları net olabilir. Bazılarında ise derin alan derinliği olarak adlandırılan geniş bir odak alanına sahip olabilir.

Nasıl bir alan derinliği ile çekmemiz gerektiğinin kararını, fotoğrafı çekme amacımız, türümüz, tarzımıza göre veririz. Kimi zaman bir makro veya portre çekiminde sığ alan derinliği kullanırken, manzara veya mimari çekimlerde geniş alan derinliği tercih ederiz. Kompozisyonda ise sadelik, belirginlik, ilgi merkezi gibi konularda karşımıza çıkar.

Alan Derinliğini Nasıl Kontrol Edeceğinizi Etkileyecek 4 Ana Faktör

1. Kamera lens üzerindeki diyafram (f-değeri)
2. Nesneden kameraya olan mesafe
3. Kameranızdaki lensin odak uzaklığı
4. Sensör boyutu

DİYAFRAM

Fotoğraf makinasında lens üzerinde olan düzenek, ışığın lense giren miktarını belirler. Alan derinliğini kontrol etmek için öncelikle diyafram açıklığını kontrol etmeniz gerekir.

Geniş açıklık = Küçük f değeri = Sığ (dar) alan derinliği

Küçük açıklık = Büyük f değeri = Daha derin (geniş) alan derinliği

Bu basit kavramı şöyle hatırlamak daha kolay olabilir: F sayınız ne kadar düşükse alan derinliğiniz o kadar küçük olur. Aynı şekilde, F sayınız ne kadar yüksekse alan derinliğiniz o kadar büyük olur. Örneğin, f / 2,8 ayarını kullanmak çok sığ bir alan derinliği oluştururken, f / 11 daha derin bir DoF üretecektir.

MESAFE

Konunuz kameraya ne kadar yakınsa alan derinliğiniz o kadar sığ olur. Tam tersi, konunuzdan uzaklaşmak alan derinliğinizi derinleştirecektir.

Konunuzda sığ alan derinliği istiyorsanız, yaklaşın ve yakın kadrajlar planlayın. Diğer iki parametre ile birlikte derinliği nasıl etkilediğini göreceksiniz.

ODAK UZAKLIĞI

Odak uzaklığı, merceğin bir nesnenin görüntüsünü büyütme veya küçültme yeteneğini ifade eder. Örneğin 12 mm odak uzaklığı olan geniş açılı bir lenste görüş açısı geniş ve obje kadrajda küçük iken, 200 mm odak uzaklığı olan bir lenste açı dardır ve objeye yaklaştıkça kadrajda daha büyük görüntü oluşur. Geniş açıda alan derinliği daha fazlayken, dar açılı lenslerde alan derinliği daha sığ olacaktır.

SENSÖR BOYUTU

Kameranızdaki sensörün fiziksel boyutu DoF'u etkiler. Diğer değişkenlerin aksine, farklı bir kamera kullanmadığınız sürece bunu değiştirmeniz mümkün değildir.

Telefonlardaki ve kompakt kameralardaki gibi küçük sensörler size en fazla DOF değerini verir. Bu, insanların telefondan kameraya geçmesinin ana nedenlerinden biridir. Yeni mobil cihazlar çıksa da bu hala önemli bir sorundur.

Temel olarak daha küçük sensörlere sahip kameralar, aynı diyafram ve mesafe ayarlarında daha fazla (geniş) DoF ile fotoğraflar oluşturur. Örneğin aynı pozlama değerlerinde kroplu (APC) küçük sensör fotoğraf makinasında çekilen görüntüdeki alan derinliği, fullframe film boyutu sensöre sahip makinaya göre daha geniştir.

Sonuç olarak bu dört faktörün kombinasyonları ve netleme noktası alan derinliğimizi etkileyecektir. Sensör boyutu, kullandığımız makinaya göre her zaman sabit değerdir.

Küçük İpuçları ve Sık Sorulan Sorular

• Diyafram değeri f1.4 / f1.8 / f2.8 gibi açık lens kullanıyorsak 50 mm ve üzeri odak uzaklıklarında daha sığ derinlik sağlanır. 
• Diyafram değeri f3.5 - 5.6 gibi aralıklı daha standart lensler kullanıyorsak, nesneye yakınlaşmaya özellikle dikkat edelim. Aksi takdirde net alan geniş olacaktır.
• Geniş açı kullanılıyorsa, genelde manzara, mimari gibi daha geniş alan derinliği istenen konuları çekiyoruzdur. Bu nedenle alan derinliği geniş istenir. Ama sığ alan derinliği için, açık diyafram ve konuya yaklaşmak gerekir.

 

 

Amatör Kullanıcı ve Makinalar İçin Not: Otomatik fotoğraf makinası ve mobil cihazlarla çekim yapıyorsanız veya fotoğrafçılık bilgisine sahip değilseniz sığ alan derinliği için PORTRE modunu seçin. Alan derinliğini sizin için otomatik ayarlayacaktır. 

Alan Derinliği Odak Noktamın Önünde ve Arkasında Eşit Olarak mı Dağılmalı?

Hayır, genellikle yaklaşık üçte biri odak noktanızın önünde, üçte ikisi de nesnenin arkasındadır. Odak noktasındaki net alan, diyafram, nesneye uzaklık ve odak uzaklığına göre sığ veya geniş olur, yani eşit değildir.

Alan Derinliğini Anlamak Fotoğraflarımızı Nasıl Geliştirecek?

Alan derinliğini yönetmek, elinizdeki en önemli araçlardan biridir, çünkü keskin görüntülere sahip olmanın en önemli faktörlerinden biridir. Görüntünüzün istediğiniz kısımlarını nasıl netleştireceğinizi ve odak dışında olmasını istediğiniz kısımları nasıl önemsiz yapacağınızı bilmek, harika görüntüler oluşturmak için harika bir araçtır.

Sığ Alan Derinliğini Ne Zaman Kullanmalıyım?

Sığ bir alan derinliği kullanmak, konunuzu arka planından ayırmanın en iyi yoludur. Özellikle portre çekimlerinde sığ alan derinliği ile arka planı ayırmak ve düzenlemek önemlidir. Fotoğrafta sadelik, belirginlik ve ilgi merkezine yönelme sağlar.

Sığ alan derinliği, arka plana ne kadar yer vereceğimize göre; diyafram açıklığı, odak uzaklığı ve nesneye uzaklıkla düzenlenir.

Sığ alan derinliği vahşi yaşam, kuş ve spor fotoğraflarında da yararlıdır. Aynı zamanda özellikle açık diyafram (f2.8) ile az ışık durumda yüksek enstantane ile netlik ve keskinlik sağlar. Açık diyafram ile lense çok ışık geçişiyle, yüksek (hızlı) enstantane ile ISO değerini yükseltmeden veya ışığa göre daha az yükselterek daha kaliteli fotoğraflar çekilebilir.

Spor fotoğraflarında, sporcuya dikkat çekmek, arka planı ayırmak ve yüksek (hızlı) enstantane nesneyi dondurmak ile etkili kadrajlar çekilebilir.

Geniş Alan Derinliğini Ne Zaman Kullanmalıyım?

Manzara ve mimari fotoğraflarda geniş alan derinliği ile kadrajdaki alanın netliği ve keskinliği önemlidir. Geniş açılı bir lens ve kısık diyafram kullanarak, alan derinliğinizi en üst düzeye çıkarabilirsiniz. Özellikle daha geniş alanların söz konusu olduğu manzara çekimlerinde, hiperfokal mesafe kuralına dikkat edilmelidir.

Hiperfokal Mesafe Nedir?

Fotoğrafınızda net alan derinliğinin fazla olmasını yani her objenin net olmasını istiyorsanız, hiperfokal mesafe hesaplayarak çekim yapmak doğru olacaktır.

Bu tabloya göre örnek verecek olursak; 35 mm lens için F11 diyafram değerinde obje 4 metrede ise 1,88 metre ile sonsuz net olur.

Hiperfokal mesafe, belirlediğimiz noktaya netleme yaptığımızda, sonsuzdaki nesneleri kabul edilebilir derecede keskin çekebileceğimiz en yakın mesafedir. En geniş alana netleme yapabileceğimiz, azami alan derinliği elde edebilmek için odaklama yapmamız gereken noktadır. Sonsuza netlenmiş bir lens için, tüm nesnelerin kabul edilebilir derecede keskin olduğu mesafedir. Eğer hiperfokal mesafeye netleme yaparsanız en geniş alan derinliğini elde edebilirsiniz. Böylelikle çektiğiniz fotoğrafta net olmayan neredeyse hiçbir bölge kalmaz.

Alan Derinliğini Nasıl Belirleyebilirim?

Hiperfokal mesafe ve netlemede alan derinliği belirlemekten bahsettik. Odak uzaklığınız, diyafram açılığı ve nesneye mesafenize göre alan derinliği çizelgelerini kullanarak, net alanı belirleyebilirsiniz. Eskiden yanımızda kopyasını taşıdığımız bu çizelgeler şimdi DoF gibi mobil aplikasyonlardan belirlenebiliyor.

Bunun dışında DSLR fotoğraf makinalarında DOF düğmesi ile vizör üzerinden alan derinliği önizleme yapılabilir. Vizörden baktığınızda ve düğmeye bastığınızda görüntü koyu ise net alan geniştir. DSLR makinalarda vizör üzerinden yapılan bu önizleme, aynasız makinalarda çalışmayacaktır.

Makro Fotoğrafçılıkta Alan Derinliği Nasıldır?

Makroda, düşük ışıkta ve daha uzun odak uzaklığıyla, genellikle alan derinliği çok sığ fotoğraflar üretilir. Çünkü konuya yaklaşmak ve uzun odak uzaklığı, alan derinliğini çok sığ hale getirir. Net alanı kontrol etmek için lensinizi ışığın izin verdiği en kısık (f11-16) diyafram açıklığına ayarlayın. Bu durumda nesnenin hareket durumuna göre, enstantaneyi yükseltmek için ISO’yu artırmak ve tripot kullanmak gerekebilir.

Pozlama değerlerini ayarladıktan sonra, alan derinliğini hassas şekilde yapmak netliği artırır. Bu ayarlama M netleme seçeneğinde aşağıdaki şekilde yapılabilir.

 

1- DSLR fotoğraf makinalarında DOF düğmesine basılı tutularak, vizörden Manuel netleme yaparak

2- LCD ekran üzerinden büyütme düğmesi ile netlik alanına yaklaşıp Manuel netleme yaparak  

 Bokeh Nedir?

Bokeh (Boh-ke) Japonca bulanıklık anlamına gelir. Bu efekt, görüntünüzdeki alan derinliğinin ötesinde olan odak dışı alanlar tarafından üretilir. Bokeh, genellikle lens açıklığının şeklinin neden olduğu hoş daire şekillerini ifade eder. Genellikle f 1.4 - 2.8 açıklıklarında, diyafram tamamen açıkken çekim yapılırken oluşturulan bokeh, arka plan yeterince uzaksa daha küçük diyafram (f 3.5-5.6) açıklıklarıyla da oluşturulabilir.

Alan Derinliğini Artırmak İçin:

1. Diyafram açıklığınızı daraltın. (daha büyük f sayısı)
2. Konudan uzaklaşın.
3. Odak uzaklığını kısaltın.

Alan Derinliğini Azaltmak İçin:

1. Diyafram açıklığınızı genişletin. (daha küçük f sayısı)
2. Konuya yaklaşın.
3. Odak uzaklığınızı uzatın.

Alan Derinliğini Kontrol Etmek İçin Nötr Yoğunluk Filtresi Nasıl Kullanılır?

Nötr yoğunluk filtresi, kameranıza giren ışık miktarını azaltmak için lensiniz ile obje arasına yerleştirdiğiniz bir malzemedir. Bu tercih, doğru pozlamayı elde etmek için daha yavaş bir enstantane hızı, daha büyük bir diyafram veya daha yüksek bir ISO ile sonuçlanacaktır. Filtreler, genellikle 1-10 stop arası ışığa kadar değişen özelliktedir. 

Açık havada, parlak güneşli bir günde dışarıda fotoğraf çekiyorsanız, kendinizi f11 ve f16 gibi daha küçük diyafram açıklıklarıyla sınırlı bulabilirsiniz. Bu, sığ bir alan derinliği istiyorsanız çok fazla ayrıntı yakalamak için harikadır. Burada bir nötr yoğunluk filtresi devreye girer. 2 duraklı bir ND filtresi, f / 8'lik bir açıklığı f / 4'e çevirir. 3 kademeli bir ND filtresi, onu f / 2,8 yaparak sığ bir alan derinliğiyle karışık bir arka planı gizlemeyi çok daha kolay hale getirir.

 

Etiketler: fotoğraf, fotoğraflık eğitimi

Yazdır